Όταν αλλάζει η σκυτάλη στην προεδρία, οι πολίτες συχνά περιμένουν ριζικές αλλαγές, λύσεις σε χρόνια προβλήματα και, πολλές φορές, θαύματα. Όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η προεδρία του Νίκου Χριστοδουλίδη δεν ξεκινά σε λευκό χαρτί. Τα προβλήματα που άφησε η προηγούμενη διακυβέρνηση δεν λύνονται με υποσχέσεις, αλλά με σχέδιο και αποφασιστικότητα. Το αν θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κοινωνίας, θα κριθεί από τις πράξεις του, όχι από τις προσδοκίες.

Αυτός ο κύκλος προσδοκιών και απογοήτευσης είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο κάθε φορά που έχουμε εκλογές. Κάθε νέος πρόεδρος ξεκινά με τη στήριξη μιας μερίδας του λαού και την καχυποψία μιας άλλης.

Στην Κύπρο, όπως και σε κάθε δημοκρατία, ο λαός είναι απαιτητικός και, πολλές φορές, ανυπόμονος. Για κάθε πρόεδρο, από τον Σπύρο Κυπριανού μέχρι τον Γλαύκο Κληρίδη, από τον Τάσσο Παπαδόπουλο μέχρι τον Νίκο Αναστασιάδη, ακούστηκε το ίδιο παράπονο: «Δεν μας κάνει». Κάθε κυβέρνηση κρίνεται με αυστηρά κριτήρια, και όταν οι προσδοκίες δεν εκπληρώνονται, οι πολίτες στρέφονται προς τον επόμενο ηγέτη με την ελπίδα ότι εκείνος θα τα καταφέρει καλύτερα.

Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι μόνο αν ένας πρόεδρος «μας κάνει» ή όχι, αλλά και ποιο είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται να δράσει. Οι εσωτερικές και διεθνείς συνθήκες, η οικονομία, το Κυπριακό, η διαχείριση κρίσεων, όλα αυτά καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τι μπορεί πραγματικά να επιτύχει μια κυβέρνηση.

Το σύστημα που αντιστέκεται στις μεταρρυθμίσεις

Το σύστημα που συχνά αντιστέκεται στη μεταρρύθμιση δεν είναι ένα ενιαίο, ομοιογενές σύνολο, αλλά ένας συνδυασμός πολιτικών, οικονομικών και θεσμικών παραγόντων που δημιουργούν εμπόδια στις αλλαγές.

Η Δημόσια Διοίκηση και η Γραφειοκρατία

Δυσκίνητες διαδικασίες: Οι αλλαγές απαιτούν χρόνο, εγκρίσεις, μελέτες, επιτροπές και συχνά χάνουν τη δυναμική τους.

Συντεχνιακά συμφέροντα: Τα εργατικά συνδικάτα πολλές φορές αντιδρούν σε αλλαγές που θεωρούν ότι θίγουν τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Έλλειψη ψηφιοποίησης: Παρά τις προσπάθειες, η γραφειοκρατία παραμένει έντονη και καθυστερεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις.

Το Πολιτικό Σύστημα και οι Κομματικές Ισορροπίες

Η αντιπολίτευση μπορεί να μπλοκάρει μεταρρυθμίσεις για πολιτικούς λόγους, όχι επειδή διαφωνεί επί της ουσίας, αλλά για να αποδυναμώσει την κυβέρνηση.

Τα ίδια τα κυβερνητικά κόμματα μπορεί να μην είναι ενωμένα, με αποτέλεσμα εσωτερικές τριβές και καθυστερήσεις. Η διαπλοκή και τα συμφέροντα συχνά παίζουν ρόλο στις αποφάσεις, καθώς κάθε αλλαγή επηρεάζει ομάδες που μπορεί να αντιδρούν δυναμικά.

Τα Ισχυρά Οικονομικά Συμφέροντα

• Στον τομέα της υγείας, η εφαρμογή του ΓεΣΥ προκάλεσε αντιδράσεις από ιδιωτικά νοσοκομεία και γιατρούς που δεν ήθελαν να ενταχθούν στο σύστημα.
• Στον τραπεζικό τομέα, μετά την κρίση του 2013, πολλές μεταρρυθμίσεις (π.χ. εκποιήσεις, πτωχευτικός νόμος) συνάντησαν έντονες αντιδράσεις.
• Στην αγορά εργασίας, αλλαγές που αφορούν τη φορολογία ή τις εργασιακές σχέσεις επηρεάζουν ισχυρούς επιχειρηματικούς κύκλους που πιέζουν προς όφελός τους.

Η Νοοτροπία της Κοινωνίας

Οι πολίτες μπορεί να απαιτούν αλλαγές, αλλά την ίδια στιγμή να αντιδρούν σε κάθε τι νέο που επηρεάζει την καθημερινότητά τους.

Υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος, με αποτέλεσμα ακόμα και σωστές μεταρρυθμίσεις να θεωρούνται ύποπτες ή ανεφάρμοστες.

Γιατί είμαστε έτσι ως πολίτες;

Αν κάτι χαρακτηρίζει την κοινωνία μας, είναι η αντίφαση:

• Θέλουμε αλλαγή, αλλά δεν θέλουμε να αλλάξουμε εμείς.
• Ζητάμε ένα πιο αποτελεσματικό κράτος, αλλά αντιδρούμε όταν αγγίζει τα προνόμιά μας.
• Κατακρίνουμε τη διαφθορά, αλλά συχνά την ανεχόμαστε ή τη δικαιολογούμε όταν μας εξυπηρετεί.

Η δυσπιστία μας απέναντι στην πολιτική εξουσία έχει βαθιές ρίζες. Από την αποικιοκρατία μέχρι την τραγωδία της εισβολής και από τα σκάνδαλα διαφθοράς μέχρι την οικονομική κρίση, έχουμε μάθει να βλέπουμε τους πολιτικούς με καχυποψία. Ταυτόχρονα, η κοινωνία λειτουργεί με τη νοοτροπία του «περιμένουμε να δούμε τι θα γίνει», αντί να αναλαμβάνει δράση. Περιμένουμε από την κυβέρνηση να λύσει όλα τα προβλήματα, αλλά σπάνια αναλογιζόμαστε τον ρόλο μας ως πολίτες.

Τα μέσα ενημέρωσης και τα social media ενισχύουν αυτή τη στάση. Εστιάζουν περισσότερο στο αρνητικό παρά στο θετικό, δημιουργώντας μια αίσθηση απαισιοδοξίας. Οι πολίτες βομβαρδίζονται καθημερινά με ειδήσεις διαφθοράς, αποτυχιών και κρίσεων, και τελικά θεωρούν δεδομένο ότι τίποτα δεν αλλάζει.

Τελικά, είμαστε το πρόβλημα ή η λύση;

Δεν είμαστε ούτε χειρότεροι ούτε καλύτεροι από άλλες κοινωνίες. Έχουμε, όμως, κάποιες παθογένειες που συντηρούνται από την ιστορία μας, το πολιτικό μας σύστημα και τη νοοτροπία μας. Αν θέλουμε πραγματική αλλαγή, δεν αρκεί να περιμένουμε από έναν πρόεδρο ή μια κυβέρνηση να «μας κάνει». Πρέπει κι εμείς, ως πολίτες, να απαιτούμε, αλλά και να συμμετέχουμε ενεργά στην πολιτική και κοινωνική ζωή.

Η ιστορία δείχνει πως η απογοήτευση από την εκάστοτε κυβέρνηση οδηγεί στη διαδοχή της από μια άλλη, που έρχεται υποσχόμενη να διορθώσει τα λάθη του παρελθόντος. Και αυτός ο κύκλος συνεχίζεται…

Της Νικολέτας Χρήστου