Με τον όρο Χαντίθ αναφερόμαστε στην ισλαμική παράδοση που παραδίδει τα λόγια και τις πράξεις του Προφήτη Μωάμεθ ή ακόμα και την έγκρισή του για ό,τι ειπώθηκε ή τελέστηκε ενώπιόν του. Η λογοτεχνία των Χαντίθ αναγνωρίζεται σήμερα ως βασικό θεμέλιο του Ισλάμ, δεύτερη σε αξία μετά το Κοράνιο.

Όμως, αν ανοίξουμε τα βιβλία της θρησκείας, πέρα από το Κοράνι, εκεί όπου ζωντανεύουν τα λόγια και οι πράξεις του Προφήτη Μωάμεθ. Μέσω των  Χαντίθ, ανακαλύπτουμε μια εικόνα πιο σύνθετη και πολλές φορές αντιφατική, ιδιαίτερα για τη θέση της γυναίκας μέσα στην ισλαμική κοινωνία.

Το άρωμα της γυναίκας

Το άρωμα, για τους περισσότερους από εμάς, είναι σύμβολο φροντίδας, ομορφιάς και αυτοπεποίθησης. Στο Ισλάμ όμως, έχει αποκτήσει μια διαφορετική, πιο σκοτεινή διάσταση. Σε αρκετά χαντίθ καταγράφεται ρητά η απαγόρευση του αρώματος για τις γυναίκες όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο. Ένα από αυτά (Sunan al-Nasa’i, Hadith 5126) αναφέρει:

• «Όποια γυναίκα βάλει άρωμα και περάσει μπροστά από άνδρες ώστε να μυρίσουν την ευωδιά της, θεωρείται σαν να έχει διαπράξει μοιχεία.»

Σε άλλο χαντίθ (Sahih Muslim, Hadith 444), τονίζεται:

•  «Όταν μία από εσάς πηγαίνει στο τζαμί, να μη βάζει άρωμα.»

Αυτές οι δηλώσεις δεν αφορούν απλώς τη χρήση αρώματος. Μετατρέπουν την ίδια τη μυρωδιά σε υποτιθέμενη πρόκληση, ένα “αόρατο έγκλημα” που αγγίζει τα όρια της ηθικής αστυνόμευσης. Μέσα στο σπίτι, το άρωμα μπορεί να θεωρείται θεμιτό, ακόμη και επιθυμητό. Αλλά στο δημόσιο χώρο, το σώμα της γυναίκας πρέπει όχι μόνο να καλυφθεί, αλλά και να μη μυρίζει, να μη ψιθυρίζει, να μη θυμίζει την ύπαρξή του.

Η μυρωδιά της γυναίκας, λοιπόν, σύμφωνα με τη συντηρητική παράδοση, δεν είναι απλώς άρωμα. Είναι ένα επικίνδυνο ερέθισμα που πρέπει να κρυφτεί, όπως και η ίδια η γυναίκα.

Οι Χαντίθ περιγράφουν τη γυναικεία φύση με τρόπους που προκαλούν αμηχανία και έντονο προβληματισμό. Στη σουνιτική παράδοση, και ιδιαίτερα στη συλλογή Sahih al-Bukhari, συναντάμε λόγια που γίνονται συχνά όπλα κατά των γυναικών:

• «Είδα ότι οι περισσότεροι κάτοικοι της Κόλασης ήταν γυναίκες, λόγω της αγνωμοσύνης και της γκρίνιας τους.» (Sahih al-Bukhari, Hadith 304)
• «Η μαρτυρία δύο γυναικών ισοδυναμεί με αυτή ενός άντρα, γιατί είναι πιο επιρρεπείς στη λήθη.» (Sahih al-Bukhari, Hadith 2658)

Πολλοί σύγχρονοι μουσουλμάνοι και όχι λίγες μουσουλμάνες θεολόγοι τονίζουν την ανάγκη να διαβαστούν τα Χαντίθ μέσα στο ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό τους πλαίσιο. Κάποια από αυτά βασίζονται σε αδύναμες ή αμφισβητούμενες πηγές, άλλα καθορίστηκαν από πολιτικές ανάγκες της εποχής τους. Η ηθική του Ισλάμ, επιμένουν, δεν μπορεί να είναι άκαμπτη και στατική. Πρέπει να υπηρετεί τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό όχι την τιμωρία και τον φόβο.

Το άρωμα της γυναίκας, λοιπόν, δεν είναι απλώς μία ευωδιά. Είναι κάτι πολύ περισσότερο: Ένα σύμβολο ελευθερίας, αυτοέκφρασης και αντίστασης απέναντι σε κοινωνικούς και θεσμικούς μηχανισμούς που θέλουν να τη σβήσουν, να τη σιωπήσουν, να την εξαφανίσουν.

Κι όπως κάθε μεγάλη παράδοση, έτσι και το Ισλάμ, έχει την ευκαιρία να ανθίσει ξανά, όχι μέσα από στείρα επανάληψη, αλλά μέσα από διάλογο, κριτική και ανανέωση. Με σεβασμό. Αλλά και με θάρρος.

Λέμε τώρα…

Πηγές: Sahih Bukhari, Abu Dawood, Tirmidhi, Ibn Kathir, σύγχρονες ισλαμικές μελέτες

Της Νικολέτας Χρήστου