Η φράση «This is Cyprus» έχει εισχωρήσει τόσο βαθιά στο καθημερινό λεξιλόγιο των Κυπρίων, που πολλές φορές λειτουργεί ως σύντομη μετάφραση της φράσης: «Μην εκπλήσσεσαι. Αυτά συμβαίνουν εδώ». Εκεί που θα περίμενε κανείς να ακουστεί από έναν ξεναγό ή έναν περήφανο πολίτη, ακούγεται πλέον με ειρωνεία, πίκρα ή και παραίτηση. Πώς φτάσαμε εδώ; Και τι σημαίνει αυτή η στάση για το μέλλον μας ως κοινωνία;

Μετά το 2013, όταν η Κύπρος ήρθε αντιμέτωπη με τη χρηματοπιστωτική κρίση και το τραπεζικό «κούρεμα», η φράση «This is Cyprus» άρχισε να χρησιμοποιείται ειρωνικά. Όμως κορυφώθηκε το 2020, όταν το διεθνές σκάνδαλο των Cyprus Papers έφερε στην επιφάνεια σοβαρές καταγγελίες για το σύστημα πολιτογραφήσεων, με πρωταγωνιστές υψηλόβαθμους πολιτικούς. Η φράση έγινε τότε σύνθημα αγανάκτησης και διεθνούς δυσφήμησης.

Η ειρωνεία, φυσικά, δεν είναι καινούργια. Παλαιότερα, ο ίδιος ο Γλαύκος Κληρίδης είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη «μπανανία» για να περιγράψει θεσμικές δυσλειτουργίες στην Κύπρο. Αυτό δείχνει ότι η αυτοκριτική υπήρχε, όμως σήμερα, η συχνότητά της αγγίζει τα όρια του αυτοαναιρετικού κυνισμού.

Όταν γελοιοποιούμε τον τόπο μας

Η ειρωνεία είναι συχνά μηχανισμός άμυνας. Βοηθά να διαχειριστούμε την πικρία μας. Όμως, μακροπρόθεσμα, ενέχει σοβαρούς κινδύνους, όπως την «αυτοεκπληρούμενη» προφητεία: Όταν λέμε ξανά και ξανά πως «δεν αλλάζει τίποτα», αρχίζουμε να το πιστεύουμε. Και σταδιακά παραιτούμαστε. Κανονικοποίηση της παρακμής: Αν η διαφθορά, η αναξιοκρατία και η θεσμική αδράνεια είναι «για γέλια», τότε δεν είναι ποτέ «για αγώνα». Γίνονται απλώς μέρος του τοπικού χιούμορ. Απώλεια συλλογικής αξιοπρέπειας: Μια χώρα που γελοιοποιεί διαρκώς τον εαυτό της, χάνει την ικανότητα να εμπνεύσει τους πολίτες της να διεκδικήσουν το καλύτερο. Διεθνής αντίκτυπος: Όταν εμείς επαναλαμβάνουμε τα στερεότυπα περί «μπανανίας», τα υιοθετούν και όσοι μας παρακολουθούν απ’ έξω.

Παράδειγμα  προς έμπνευση

Η Ιρλανδία είναι μια χώρα που πέρασε παρόμοια φάση αυτοσαρκασμού και κυνισμού. Μετά την οικονομική της κατάρρευση το 2008, πολλοί Ιρλανδοί χαρακτήριζαν τη χώρα τους «Banana Republic». Όμως εκείνη η φράση έγινε τελικά εργαλείο συλλογικής ενδοσκόπησης. Μέσα από ένα κύμα πολιτικής πίεσης και κοινωνικής συμμετοχής, η Ιρλανδία αναδιοργάνωσε θεσμούς, ενίσχυσε τη διαφάνεια και επανέφερε την εμπιστοσύνη. Ο σαρκασμός δεν έμεινε αυτοσκοπός μετατράπηκε σε μοχλό μεταρρύθμισης. Η φράση «This is Cyprus» αποτυπώνει την ψυχολογική κόπωση της κοινωνίας. Όμως αν μείνει ως έχει, κινδυνεύει να γίνει μανιφέστο ηττοπάθειας. Η πρόκληση είναι να μεταφράσουμε την ειρωνεία σε κινητοποίηση. Όχι να προσποιηθούμε ότι όλα είναι καλά, αλλά να πάψουμε να πιστεύουμε ότι δεν αλλάζουν. Η Ιρλανδία μάς δείχνει πως η αυτοκριτική, όταν συνοδεύεται από πολιτική βούληση και κοινωνική πίεση, μπορεί να γίνει αφετηρία αναγέννησης.

Η ιστορία της Κύπρου είναι γεμάτη ανθεκτικότητα, από την ανεξαρτησία μέχρι την ανάκαμψη μετά το 1974. Η ταυτότητά μας δεν τελειώνει στα σκάνδαλα, αλλά ούτε και μπορεί να καθοριστεί από αυτά. Η Κύπρος έχει ξεπεράσει πολύ μεγαλύτερες κρίσεις (αποικιοκρατία, εισβολή, οικονομικές καταρρεύσεις). Η δύναμη της κοινότητας (αλληλεγγύη, επιχειρηματικότητα, πολιτισμός) είναι το πραγματικό «This is Cyprus».

Η Ιρλανδία το έκανε: Μετά την κρίση του 2008, οι πολίτες απαίτησαν διαφάνεια και τιμωρία των υπευθύνων. Ο σαρκασμός έγινε κίνητρο για μεταρρυθμίσεις. Μπορεί και η Κύπρος να κάνει το ίδιο. Αρκεί να σταματήσει να θεωρεί την ειρωνεία μορφή ωριμότητας και να τη δει ως ένδειξη αδιεξόδου. Δεν προτείνουμε να σταματήσουμε την κριτική. Το  αντίθετο. Η κριτική είναι υγιής, όταν δείχνει προοπτική.

Skevi Georgiou «Η Κύπρος από ψηλά»

Πνευματικά Δικαιώματα – Όροι Χρήσης
Απαγορεύεται αυστηρά, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του δημιουργού ή της διαχειρίστριας ιστοσελίδας, η αντιγραφή, αναδημοσίευση, μετάδοση, αναμετάδοση, ή αναπαραγωγή του παρόντος περιεχομένου, με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο.
Η κοινοποίηση επιτρέπεται μόνο μέσω των εργαλείων κοινής χρήσης που έχουν προβλεφθεί από εμάς.
Απαγορεύεται ρητά η αναδημοσίευση σε ομάδες (groups) στο Facebook ή άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς την έγγραφη έγκριση του site.

Της Νικολέτας Χρήστου